ಶಿವನು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳು ಇಂತಿವೆ:
1. ನಟರಾಜ
ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ, ಸಂಹಾರದ ನೃತ್ಯಮೂರ್ತಿ. ಈ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನು ಅಗ್ನಿವೃತ್ತದೊಳಗೆ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚಕ್ರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ.
2. ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರ
ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯ (ಶಿವ-ಶಕ್ತಿ) ಐಕ್ಯತೆಯ ಪ್ರತೀಕ. ದೇಹದ ಒಂದು ಭಾಗ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಗ ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾನೆ.
3. ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿ
ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನದ ಗುರು. ಈ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವನು ಋಷಿಗಳಿಗೆ ಅದ್ವೈತ ತತ್ವವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತಾನೆ.
4. ಭೈರವ
ಭಯಂಕರ ಮತ್ತು ರೌದ್ರರೂಪ. ಅಸುರರು ಮತ್ತು ಅಧರ್ಮದ ವಿರುದ್ಧ ಶಿಕ್ಷಕನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.
5. ಪಶುಪತಿ
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ರಕ್ಷಕ. ಪ್ರಾಚೀನ ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿತವಾದ ರೂಪ, ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
6. ಲಿಂಗೋದ್ಭವ
ನಿರಾಕಾರ ಶಿವಲಿಂಗದಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾದ ರೂಪ. ಇದು ಅನಂತತೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಗುಣ ಬ್ರಹ್ಮದ ಪ್ರತೀಕ.
7. ತ್ರಿಪುರಾಂತಕ
ತ್ರಿಪುರಾಸುರರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ವೀರರೂಪ. ಇದು ಅಹಂಕಾರ ಮತ್ತು ಅಧರ್ಮದ ವಿನಾಶವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ.
8. ಕಲ್ಯಾಣ ಸುಂದರ
ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದ ಸೌಮ್ಯರೂಪ. ಈ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನು ಗೃಹಸ್ಥ ಧರ್ಮದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ.
9. ಹರಿಹರ
ವಿಷ್ಣು (ಹರಿ) ಮತ್ತು ಶಿವನ (ಹರ) ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪ. ಇದು ವೈಷ್ಣವ ಮತ್ತು ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಐಕ್ಯತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
10. ಚಂದ್ರಶೇಖರ
ಚಂದ್ರನನ್ನು ಶಿರಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದ ರೂಪ. ಇದು ಸೌಂದರ್ಯ, ಸಮತೋಲನ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
11. ಮೃತ್ಯುಂಜಯ
ಮರಣವನ್ನು ಜಯಿಸಿದವನು. ಈ ರೂಪವು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯುಷ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.
12. ಆಶುತೋಷ
ಸುಲಭವಾಗಿ ತೃಪ್ತನಾಗುವವನು. ಭಕ್ತರ ಸರಳ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ರೂಪ.
ಕೆಲವು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ವೀರಭದ್ರ (ದಕ್ಷ ಯಜ್ಞ ವಿಧ್ವಂಸಕ), ಉಗ್ರ (ರುದ್ರ), ಮತ್ತು ಅನಂತಶಯನ (ಶೇಷಶಾಯಿ) ರೂಪಗಳಲ್ಲೂ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ರೂಪವು ಜಗತ್ತಿನ ವಿವಿಧ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.
